Pamięć robocza: Zadania matematyczne
VITA GRA
Angielska nazwa: Working Memory 17+4 (Vita Work Game)
Celem treningu pamięci roboczej (krótkotrwałej) jest poprawa sprawności wykonywania zadań, a tym samym zwiększenie koncentracji, zdolności wnioskowania i uczenia się.
Czym jest pamięć robocza?
Pamięć robocza to zdolność do przechowywania informacji w świadomości. Używamy jej do realizacji planów lub do uwzględniania istotnych informacji podczas rozwiązywania problemów. Ten rodzaj pamięci jest ściśle związany z kontrolą uwagi, procesy te angażują częściowo te same obszary kory mózgowej ciemieniowej i przedczołowej (Ikkai i Curtis, 2010; Constantinidis i Klingberg, 2016). Pamięci roboczej używamy, aby przypomnieć sobie, na czym należy się skupić.
Poszczególne osoby różnią się pod względem swoich możliwości w zakresie tego rodzaju pamięci. Słaba pamięć może być spowodowana czynnikami środowiskowymi, takimi jak stres lub urazy mózgu. Wiele chorób, zaburzeń i problemów zdrowotnych wiąże się z osłabieniem pamięci roboczej i deficytem uwagi, w tym ADHD, ADD, urazowe uszkodzenie mózgu, przedwczesny poród, udar mózgu i choroby nowotworowe.
Konsekwencje upośledzonej pamięci roboczej są podobne, niezależnie od przyczyny: niezdolność do zapamiętywania planów i instrukcji lub niezdolność do skutecznego wykonywania codziennych zadań. Często obserwuje się również wysoki stopień rozproszenia uwagi danej osoby, szczególnie wyraźny w sytuacjach wymagających wysiłku umysłowego. U dzieci deficyty pamięci roboczej skutkują problemami szkolnymi związanymi z czytaniem i umiejętnościami matematycznymi.
Podstawy teoretyczne
Aktualne teorie dotyczące pamięci roboczej zostały zaczerpnięte z: “Working Memory: Theories, Models, and Controversies” A. Baddeleya (Annu. Rev. Psychol. 2012. 63:1-29). Opisuje on 5 komponentów, które stanowią pamięć roboczą:
- centralny układ wykonawczy,
- bufor epizodyczny,
- pamięć wizualno-przestrzenna,
- pamięć fonologiczna,
- pamięć artykulacyjna.
Wszystkie wymienione komponenty są używane, gdy trenujący korzysta z treningu pamięci roboczej. Celem treningu jest ćwiczenie podstawowych aspektów pamięci roboczej za pomocą gier karcianych:
- n-Back: zapamiętywanie wartości kart,
- sumowanie: obliczanie sum zapamiętanych wartości kart,
- sortowanie: sortowanie kart z pamięci według wartości,
- przesuwanie wzroku po określonym polu: zapamiętywanie położenia kart i aktualizowanie go na bieżąco,
- trzymaj i używaj: używaj pamięci podczas zadań strategicznych.
Ustawienia
Na początku treningu użytkownik może wybrać, którą podfunkcje pamięci roboczej chce trenować.
Pięć modułów jest od siebie niezależnych i można z nich dowolnie korzystać. Każdy moduł w sekcji “pamięć robocza” zapewnia inną liczbę poziomów trudności (w sumie w sekcji pamięć robocza jest ich 53) i automatycznie dostosowuje się do wydajności osoby trenującej.
Liczba zadań na poziom
Można określić ile zadań pod rząd musi użytkownik dobrze rozwiązać, aby przejść do następnego, wyższego poziomu trudności. Im większa liczba zadań, tym dłużej użytkownik pozostaje na danym poziomie, a tym samym utrwala zdobyte umiejętności.
Ograniczenie czasu trwania treningu
Szkolenie można przeprowadzić z ograniczeniem czasowym lub bez niego. Jeśli użytkownicy mają skłonność do nadmiernego wysiłku, zaleca się ograniczenie czasu trwania treningu. To ustawienie jest również przydatne podczas terapii, której czas jest stały.
Wydłużony czas prezentacji/wydłużony czas odpowiedzi
Zadania pamięciowe często składają się z zapamiętywania (przyswajania) i odpytywania (odtwarzania) informacji. Każdy moduł z sekcji “pamięć robocza” stawia przed uczestnikiem różne wymagania. Każdy ma również wypróbowany, przetestowany i zoptymalizowany algorytm określający, ile czasu potrzeba na wykonanie danego zadania, na danym poziomie trudności.
Pacjenci często działają dość wolno i potrzebują więcej czasu na zapamiętanie informacji lub udzielenie odpowiedzi. Jeśli okaże się, że wstępnie ustawiony czas pracy w ramach modułów jest zbyt krótki dla pacjenta, można go podwoić. Należy wtedy zaznaczyć okienko “podwójny czas prezentacji” lub “podwójny czas odpowiedzi”.
Pacjenci często działają dość wolno i potrzebują więcej czasu na zapamiętanie informacji lub udzielenie odpowiedzi. Jeśli okaże się, że wstępnie ustawiony czas pracy w ramach modułów jest zbyt krótki dla pacjenta, można go podwoić. Należy wtedy zaznaczyć okienko “podwójny czas prezentacji” lub “podwójny czas odpowiedzi”.
Przebieg treningu
Aby trening był bardziej interesujący i urozmaicony, w tym module zamieszczono zadania oparte na klasycznej grze “blackjack”, czyli “oczko”. Gracz i 1, 2 lub 3 przeciwników zbierają karty, aby zbliżyć się jak najbardziej do 21 punktów, ale tej wartości nie przekroczyć. Gracz musi stale zapamiętywać wartości kart u siebie i przeciwników oraz aktualizować wiedzę w każdej nowej rundzie. Dostępnych jest 7 poziomów trudności.
Ten moduł jest nietypowy, ponieważ sukces i porażka nie zależą wyłącznie od trenującego, ale również od przypadku. Gra jest zaprogramowana w taki sposób, że ćwiczący, który ma dobrą pamięć może wygrać w kilku rundach. Pacjenci ze słabą pamięcią i niską tolerancją na frustrację nie powinni korzystać z tego modułu.
Postępy w terapii
Postęp terapii jest zapisywany automatycznie. Nowa sesja jest kontynuowana od poziomu trudności, na którym zakończyła się ostatnia sesja. Okno “Wyniki” umożliwia wyświetlenie różnych informacji na temat przebiegu terapii (przycisk w dolnej części okna “Moduły terapii”)
